In 1972 werd voor het eerst het idee geopperd: rechten verlenen aan de natuur. Nu is het de snelst groeiende juridische beweging van deze tijd. Een positieve ontwikkeling. Want willen we onze planeet leefbaar houden, dan moeten we bossen en rivieren ook als rechtspersoon gaan zien, zo stelt milieujurist Jessica den Outer. Ze richt daarom Stichting Rechten van de Natuur op, die op vernieuwende wijze de natuur wil beschermen. Onlangs werd Rechten voor de Natuur tot één van de vier winnaars van de Wubbo Ockels Innovatieprijs verkozen. ‘Het winnen van deze prijs inspireert ons om in de geest van Wubbo Ockels verder te gaan, met een optimistische kijk op de toekomst.’ Lees hieronder het interview met Jessica.
Kun je ons meer vertellen over jullie initiatief?
‘Waarom zien we bedrijven wel als rechtspersonen, maar de natuur niet? In 1972 werd voor het eerst het concept rechten voor de natuur ontwikkeld. Rechten passen zich voortdurend aan de veranderende normen en waarden van de samenleving aan. Kijk naar de afschaffing van slavernij; in het verleden hadden tot slaaf gemaakten bijvoorbeeld geen rechten. Hetzelfde gold voor vrouwen en het verwerven van hun rechten. Hopelijk denken we binnenkort ook zo over de natuur’
‘En we zijn op de goede weg. Verschillende landen hebben inmiddels stappen ondernomen om rechten aan de natuur te erkennen. Zo heeft Ecuador specifieke rechten vastgesteld voor Moeder Aarde, terwijl Nieuw-Zeeland de rechtspersoonlijkheid voor de Whanganui-rivier heeft vastgelegd. Sinds 2017 is een groep mensen ook bezig met verschillende campagnes voor natuurgebieden in Nederland, onder andere voor de Waddenzee en de Maas. Eijsden-Margraten is de eerste gemeente in Nederland die de natuur een stem wil geven.’
‘In sommige landen krijgen natuurgebieden een rechtspersoonlijkheid, vergelijkbaar met hoe bedrijven worden gerepresenteerd. Er worden voogden aangewezen die juridische bevoegdheden krijgen om de natuur te vertegenwoordigen. Deze voogden worden betrokken bij de dialoog als het gaat om beslissingen die impact hebben op de desbetreffende natuur. Zij kunnen de ecologische belangen borgen en verdedigen. Het besef van het belang van dit systeem werd voor mij extra duidelijk toen ik begreep dat dit systeem heel goed werkt voor economische belangen, maar niet voor de natuur.’
Wat betekent het winnen van de Wubbo Ockels Innovatieprijs voor jullie?
‘Het winnen van de Wubbo Ockels Innovatieprijs is voor ons écht een speciaal moment. De prijs is een erkenning van ons werk en geeft ons het gevoel dat we op de juiste weg zijn. Het is niet alleen een eerbetoon aan ons, maar ook aan de groeiende beweging die zich inzet voor rechten voor de natuur. Het voelt alsof we in de voetsporen treden van pioniers zoals Wubbo Ockels zelf, die ooit ook De Groene Grachten begon. Wubbo was natuurlijk een pionier op technisch gebied, maar ook iemand die anderen op een positieve manier inspireerde tot duurzaamheid. Het winnen van deze prijs inspireert ons om in zijn geest verder te gaan, met een optimistische kijk op de toekomst.’
‘Het prijzengeld biedt ons de mogelijkheid om onze campagnes verder te ontwikkelen en uit te breiden. Het stelt ons in staat om onze boodschap op een grotere schaal te verspreiden en meer bewustzijn te creëren voor het belang van het toekennen van rechten aan de natuur.’
Wat is de impact van jullie aanpak?
‘Vandaag de dag ziet de Verenigde Naties dit concept als één van de snelst groeiende juridische bewegingen van de 21e eeuw. Wat ons onderscheidt, is het streven naar een enorme burgerbeweging die opkomt voor de natuur. Het is inspirerend om te zien hoe burgers zich mobiliseren met petities en demonstraties, allemaal bottom-up. Het besef dat de rest van de natuur ook inherent waarde heeft, vormt de kern van onze inspanningen.’
‘We erkennen ook de cruciale rol van inheemse volken en begrijpen dat mensen een integraal onderdeel zijn van het ecosysteem. Deze holistische benadering vormt de kern van onze aanpak, waarbij we streven naar een evenwichtige en rechtvaardige relatie tussen mens en natuur.’
Wat is je droom over vijf jaar?
‘Het ultieme doel van ons initiatief is om de rechten voor de natuur werkelijk te verankeren. We streven ernaar dat deze rechten, ook over 100 jaar, kunnen worden opgeëist door individuen die zich willen inzetten voor de natuur. Hoe we daar gaan komen? Juist door middel van die burgerbeweging, die de politiek tot actie zal aanzetten. Over vijf jaar hoop ik dat Nederland daadwerkelijk vooroploopt op het gebied van rechten voor de natuur. Spanje is het eerste land dat deze rechten wettelijk heeft vastgelegd.’
‘Wat mij betreft ligt de kracht tot verandering en rechtvaardigheid altijd bij burgers. Kijk bijvoorbeeld naar het verkrijgen van vrouwenrechten. Daar heeft een groep vrouwen ook lang voor gestreden. Soortgelijken rechten zijn altijd voortgekomen vanuit een onvrede in de samenleving. Wij willen een burgerbeweging voeden. Het is niet alleen een kwestie van wetten vastleggen, maar ook van bewustwording en actie in de samenleving. We hopen dat onze aanpak niet alleen wettelijke veranderingen teweegbrengt, maar ook de betrokkenheid van burgers met de natuur vergroot.’
Hoe kunnen lezers helpen om jullie initiatief verder te brengen?
‘Mijn eerste antwoord is: sluit je aan en help mee! Hoewel we nog in oprichtende fase zijn, kun je je in de loop van 2024 bij ons aansluiten. Momenteel zijn we de stichting aan het opzetten. Je kunt ons volgen via onze nieuwsbrief en www.rechtenvandenatuur.org.’